Đôi khi, những hiểu nhầm về rễ lan hay thiếu kiến thức dễ dẫn đến tâm lý bế tắc và chán nản. Tại sao rễ lan mua về hay thối, tại sao chúng lại không chịu ra rễ và làm thế nào để rễ phát triển bình thường. Cùng đi chậm rãi từ bước cơ bản trước khi trả lời những câu hỏi trên. Và tìm hiểu cách trồng và chăm sóc phong lan.
Rễ lan có 2 nhiệm vụ chính
- Hút nước và vận chuyển các chất bổ dưỡng để nuôi cây.
- Giữ cho cây bám vào trên cành cây, hốc đá hay dưới đất.
Nếu rễ quá ít hoặc không có, điều đó giống như con người khuyết tật chân tay, không thể ăn uống, di chuyển, lan sẽ không thể bám vào giá thể, cây không có dưỡng chất, hoa sẽ không nhiều và không đẹp.
Nếu rễ không mọc được, bị thối, bị bệnh hay bị chết, cây sẽ thiếu nước, thiếu chất bổ dưỡng cây sẽ còi cọc và sẽ chết dần chết mòn. Phân tích cho kỹ rễ chia ra làm 5 phần: lõi rễ, thân rễ, vỏ rễ, lông rễ và đầu rễ.
Đầu rễ có nhiệm vụ hút nước và chất bổ dưỡng để nuôi cây. Nếu vật liệu nuôi trồng khô ráo, rễ sẽ mọc dài ra để tìm nước. Trái lại lúc nào cũng có sẵn nước ở bên, rễ sẽ không mọc thêm ra. Ngay cả nhưng giống lan cần tưới nhiều như Vanda, Renanthera chẳng hạn, cũng nên đợi một vài giờ sau cho khô rễ rồi mới tưới.
Nếu tình trạng sũng nước kéo dài ngày này qua ngày khác, rễ sẽ bị thối. Rễ bị thối không có gì để hút nước, lá cũng có thể thấm nước nhưng không đủ để nuôi cây cho nên lá bị nhăn nheo, thân, bẹ cây bị tóp lại. Chúng ta cũng đừng nhầm lẫn giữa thối rễ và tưới không đủ nước. Nếu tưới không đủ, cây sẽ bị cằn cỗi và không tăng trưởng đúng mức. Những loại lan có lá dài và mềm như Oncidium, Brassia hay Odontoglossum… khi thiếu nước lá sẽ có triệu chứng chun xếp lại.
Rễ lan cần ẩm chứ không ướt và có không khí chuyển động quanh rễ. Nhìn vào rễ có thể biết ngay việc tưới nước và bón phân ra sao. Nếu rễ có mầu trắng, cứng và đầu rễ có mầu xanh là tốt, còn nếu tưới quá nhiều chỉ có một vài rễ tốt, số còn lại mềm nhũn và có mầu nâu.
Bón phân quá mạnh hoặc quá nhiều sẽ làm cho rễ cháy xám lại. Vì vậy nên bón phân rất loãng và thưa (Weakly & weekly) không nên bón bằng phân viên, phân hột vì chúng ta không thể kiểm soát được liều lượng. Các vườn cây kỹ nghệ họ đã nghiên cứu kỹ càng cho nên rất chính xác, không có việc bón quá mạnh.
Người ta cũng thấy rằng phân rong biển (Sea weed) với thành phần 0.3-0.3-4 rất tốt cho rễ nhưng thứ phân này hơi có mùi tanh và nhiều khi có vi khuẩn bên trong.
Muốn quan sát tình trạng của rễ ra sao, nhiều người dùng loại chậu nhựa trong suốt để dễ dàng quan sát.
Khi mua lan nên quan sát bộ rễ kỹ càng, rễ có nhiều, có tốt cây mới mọc mạnh và cho nhiều hoa. Nếu mua những cây lan loại trơ rể mới bóc ở trong rừng hay gửi từ xa tới nên ngâm vào trong dung dịch pha như sau:
Cách khắc phục cây khi bóc rừng hoặc gửi từ xa về
- 4 lít nước ấm
- 1 thìa súp đường vàng tốt hơn là đường trắng
- 1 thìa cà phê phân bón loại 15-15-15 hay tốt hơn là 2 thìa rong biển Sea weed
- 10 giọt Super Thrive hay 1 viên thuốc ngừa thai
Ngâm chừng một vài giờ rồi để khô rồi lại ngâm tiếp cho đến khi thấy rễ cây hút đủ nước, nghĩa là rễ đã căng phồng lên.
Muốn giúp cho rễ mọc tốt cần làm như sau
- Để cho khô rồi mới tưới, khi rễ chưa mọc, không tưới hoặc tưới rất ít.
- Đừng bón phân quá nhiều, cây không rễ, không bón.
- Đừng để quá lạnh, dưới 50°F hay 10°C rễ sẽ không mọc
- Đừng để quá nóng, trên 100°F hay 37.8°C rễ lan khó mọc. Nên mang cây vào chỗ rợp mát và tăng thêm độ ẩm.
Có những cây lan rất khó lòng ra rễ, dù đã ở trong tình trạng này cả năm trời nhưng vẫn không chết. Đừng vội nản lòng hãy bỏ cây vào túi nylon, bịt kín lại và để chỗ rợp mát. Lâu lâu lại mở ra và phun sương với dung dịch kể trên, đợi khô rồi lại cho vào bao nylon cho đến khi mọc rễ dài 4-5 phân mới mang ra trồng. Phân đông trong trường hợp này, cây sẽ ra cây con rồi rễ sẽ mọc từ cây con mà ra.
Nhiều cây lan khi mua về ở trong tình trạng bị trơ rễ
- Bóc ở trong rừng ra vì lan bám vào thân cây lớn nên phải bóc ra, trường hợp này lan thường bị đứt rễ.
- Gửi lan cho nhẹ cân, một vài vườn lan vẫn gửi lan trơ rễ, nhưng hiện nay phần đông lan gửi đi còn nguyên trong chậu.
- Lan vừa mới tách nhánh, nhà vườn không muốn trồng trong chậu.
- Lan mang vào từ nước ngoài. Vì vấn đề phòng ngừa bệnh tật, sâu bọ cho nên Bộ canh Nông Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác bắt buộc các cây cối nhập nội phải để trơ rễ.
- Các giống Ascocenda, Vanda, Mokara trồng trơ rễ hay đã cắt cành.
Những cây lan ở vào tình trang kể trên, khi tới tay người nhận thường ở trong tình trạng khô héo vì thiếu nước, thiếu hơi ẩm trong thời gian đóng gói, chuyên chở hoặc nằm trong nhà kho chờ đợi.
Trong thời gian này có cây vì bản năng sinh tồn nên mọc mầm, nhưng phần đông ở trong tình trang ngủ yên hay thân cây bị teo tóp lai, rễ bị khô và dễ gẫy.
Vì vậy tuyệt đối không nên đem trồng ngay khi cây ở trong tình trang này.
Việc cần làm là khi nhận được hãy mở ngay thùng xem xét xem cây có bị dập gãy gì không? Nếu bị, những vết thương đó là nơi cho vi trùng hay nấm dễ dàng xâm nhập. Sau đó dùng dao hay kéo đã khử trùng cắt bỏ các lá, thân cây, rễ bị thối hay bị gãy.
Kinh nghiệm cho biết rằng nếu cắt bớt rễ đi cây sẽ mọc thêm rễ mới. Phun thuốc diệt vi trùng và diệt nấm với 2 thìa cà phê Physan 20 cho lít nước hay rắc bột diêm sinh, bột quế hay các thứ thuốc khác. Để cho khô sau đó ngâm lan vào một dung dịch với liều lượng cho 4 lít nước âm ấm như sau:
Cách khắc phục khi rễ bị khô, tóp gãy
- 1 thìa súp đường vàng
- 1 thìa cà phê phân bón 15-15-15 hay 30-10-10
- 1 thìa B1
- 5 giọt Superthrive hay 1 viên thuốc ngừa thai.
Ngâm lan khoảng 1 giờ, sau đó để cho ráo nước khoảng 2 giờ rồi lai ngâm tiếp trong vòng 2-3 ngày để đoan chắc rằng cây và rễ đã hút đầy đủ nước. Không nên ngâm cây suốt đêm hoặc khi nhiệt độ xuống dưới 65°F hay 18°C.
Sau đó để cây vào chỗ rợp mát và cách xa các cây khác đề phòng lây bệnh. Hãy để lan trên giàn hoặc trên sơ dừa hoặc trên rêu Phagnum moss, đừng để xuống đất.
Phun sương mỗi ngày 2-3 lần tùy theo khí hậu. Nếu càng nóng, càng phun nhiều lần hơn nhưng đừng để cho cây quá ướt. Chỗ để cây lan trơ rễ cần phải thoáng đãng và ấm áp trên 70°F hay 21°C, không có gió lùa lạnh lẽo.
Nếu cây nhỏ có thể bỏ vào trong bao nylon rồi buộc kín lại.Thỉnh thoảng mở ra, phun thêm chút nước, dựng cây thẳng lên cho tới khi cây ra mầm non hay ra rễ. Đừng vôi vàng đem trồng ngay, hãy đợi đến khi cây ra rễ dài chừng 3-4 phân.
Khi trồng nên ngâm vỏ cây và vật liêu trồng trong nước tối thiểu 24 giờ, nếu không các vật liệu này sẽ hút hơi ẩm trong cây ra.
Để vào chỗ rợp mát nhưng ấm áp và đừng tưới trong 2-3 tuần lễ và chỉ phun nước sơ sơ trên lá và chậu cây, như vậy rễ sẽ mọc ra.
Nên nhớ phải dùng que hay kẹp để giữ cho cây khỏi lung lay và làm hư đầu rể. Khi cây đã bén rễ, tưới nước và bón phân thường xuyên hơn.
Trường hợp những cây Vanda. Mokara muốn treo mà không muốn trồng trong chậu, cần phun nước có pha dung dịch kể trên vài lần một ngày trong 3-4 ngày.
Anh chị em đam mê lan tham khảo các bài viết chia sẻ về cách trồng và chăm sóc phong lan. Cũng như các bài viết hướng dẫn ươm kie, kích mầm gốc để tích lũy thêm kinh nghiệm.
Hiện trên thị trường có một số loại thuốc kích rễ hiệu quả nhập khẩu từ mỹ: Rapid Start và Bio root. Đây là những thuốc siêu kích rễ được các nhà vườn tin dùng đạt hiệu quả rất cao.
Quý khách vui lòng điền đầy đủ thông tin vào trường (*) bắt buộc
